کمبود ید یا «کِرش ید» به وضعیتی اطلاق می‌شود که عرضه این عنصر حیاتی به دلیل محدودیت منابع، مشکلات استخراج یا افزایش تقاضا، پاسخگوی نیاز صنایع و سلامت عمومی نباشد. ید به‌عنوان یک ماده معدنی استراتژیک، نقشی کلیدی در تولید هورمون‌های تیروئید، عملکرد مغز و ایمن‌سازی صنایع پیشرفته دارد. با توجه به اینکه تنها ۸ کشور در جهان توانایی تولید صنعتی ید را دارند، هرگونه اختلال در زنجیره تأمین آن می‌تواند بحران‌های گسترده‌ای در سلامت جامعه و اقتصاد ایجاد کند.
پیامدهای کمبود ید
- سلامت عمومی: کمبود ید در رژیم غذایی منجر به بیماری‌هایی مانند گواتر، کم‌کاری تیروئید، ناباروری و اختلالات رشد شناختی در کودکان می‌شود.
- صنایع دارویی: بیش از ۷۰ درصد ید جهان در تولید داروهای تیروئید، ضدعفونی‌کننده‌ها و مواد حاجب رادیولوژی استفاده می‌شود. وقفه در تأمین آن، تولید داروهای حیاتی را مختل می‌کند.
- فناوری‌های نوین: ید در ساخت LCD، سلول‌های خورشیدی و صنایع فضایی کاربرد دارد. کمبود این ماده، توسعه فناوری را با چالش مواجه می‌سازد.
ایران و چالش تأمین ید
پیش از تأسیس شرکت کانسار خزر، ایران کاملاً به واردات ید وابسته بود. این وابستگی، کشور را در برابر نوسانات قیمت جهانی و تحریم‌ها آسیب‌پذیر می‌کرد. برای مثال، در دهه ۱۳۷۰، افزایش قیمت ید تا ۳۰۰ درصد، فشار سنگینی بر صنایع دارویی و کشاورزی وارد کرد.
کانسار خزر؛ سدی در برابر کِرش ید
فعالیت‌های این شرکت با اکتشاف ذخایر غنی شورابه‌های ید در حاشیه دریای خزر، مسیر ایران را به‌سوی خودکفایی هموار کرد. دستاوردهای کلیدی: ۱. تأمین ۱۰۰ درصد نیاز داخلی: امروز ایران نه‌تنها واردات ید ندارد، بلکه با تولید سالانه بیش از ۵۰۰ تن، پنجمین تولیدکننده جهان است. ۲. ایمنی غذایی: افزودن ید به نمک‌های خوراکی و مکمل‌های دامی، آمار بیماری‌های ناشی از کمبود ید را تا ۹۰ درصد کاهش داده است. ۳. ثبات بازار جهانی: صادرات ید کانسار خزر به اروپا و آسیا، نقش مهمی در تعدیل قیمت‌های جهانی و کاهش فشار بر کشورهای واردکننده دارد.
راهکارهای پیشگیری از کِرش ید
- اکتشاف ذخایر جدید: کانسار خزر با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین اکتشاف، ذخایر شورابه‌های ناشناخته در شمال ایران را شناسایی می‌کند.
- توسعه فناوری بازیافت: بازیافت ید از ضایعات صنعتی و پزشکی، یکی از پروژه‌های آینده‌دار این شرکت است.
- همکاری بین‌المللی: ایجاد اتحادیه‌های منطقه‌ای برای مدیریت بحران‌های احتمالی و تسهیم منابع.
نقش آگاهی عمومی
آموزش جوامع محلی درباره مصرف نمک یددار، غربالگری دوره‌ای تیروئید و حمایت از تولیدات داخلی، حلقه مکمل راهکارهای صنعتی برای پیشگیری از کمبود ید است.
جمع بندی
کانسار خزر با تبدیل ایران به قطب تولید ید، نه‌تنها کشور را از بحران کمبود این عنصر نجات داده، بلکه الگویی از مدیریت پیشگیرانه منابع معدنی ارائه می‌کند. در جهانی که امنیت تأمین مواد استراتژیک به چالشی حیاتی تبدیل شده، توسعه پایدار صنایع معدنی، تنها راه مقابله با «کِرش ید» و پیامدهای آن است.
